โคมควันมหัศจรรย์กลางเมืองแม่สอดSW 508

ประวัติความเป็นมาของโคมลอย

ประวัติความเป็นมา(สังคม)

ประวัติ

                ในดินแดนสิบสองปันนาตอนเหนือของประเทศไทยตอนเหนือประชาชนนับถือพระพุทธศาสนาฝ่ายมหายานผสมผสานกับการนับถือผีบรรพบุรุษลัทธิถือผีฟ้าผีดินที่เรียกว่าปู่แกนย่าแกนมีการประดิษฐ์โคมและพิธีลอยโคมควันเป็นพิธีการบูชาตามลัทธิประเพณีนี้มีการสืบทอดกันมาเมื่อมีการอพยพโยกย้ายถิ่นฐาน

                เดิมประเพณีนี้เจ้าผู้ครองนครจะจัดขึ้นเพื่อสังเวยเทพยดาอารักษ์บูชากุมภัณฑ์ และมีพิธีเข้าทรงผีเจ้านายเพื่อสอบถามว่าฝนฟ้าจะอุดมสมบูรณ์ และชะตาบ้านเมืองจะดีหรือไม่ หากชะตาของบ้านเมืองไม่ดี ก็จะจัดพิธีสืบชะตาเมืองเพิ่มขึ้น

                ได้เพิ่มการทำพิธีทางพุทธศาสนาเข้ามาอีกอย่างหนึ่งโดยการแห่พระพุทธรูปคันธารราษฎร์รอบเมืองและจะนำมาประดิษฐาน ณ วัดเจดีย์หลวงให้ชาวเมืองทรงน้ำจากนั้นพระสงฆ์ 9 รูป จะเจริญพระพุทธมนต์บุชาเสาอินทขีลซึ่งฝังอยู่ใต้ดินการประกอบพิธีนี้เพื่อเสริมสร้างขวัญและกำลังใจของชาวเมืองก่อนที่จะเริ่มต้นฤดูกาลเพาะปลูก

                การลอยโคมขึ้นสู่ท้องฟ้าของชาวไทยในแคว้นแสนหวีถือว่าเป็นการบูชาบรรพบุรุษแสดงความกตัญญู กตเวที ได้สืบทอดมาเป็นประเพณีของชาวล้านนารวมถึงชาวแม่สอด

                รูปร่างลักษณะของโคมที่นิยมประดิษฐ์กันมากที่สุดคือ โคมรูปทรงผลมะละกอเพราะเป็นรูปทรงที่สวยงามลอยขึ้นสู่ท้องฟ้าได้เร็วและสูงกว่าโคมรูปทรงอื่น

                โคมที่นิยมทำในอำเภอแม่สอดมีรูปทรงสามแบบคือ โคมรูปทรงกลมได้แก่ รูปทรงมะละกอและรูปทรงฟักทอง โคมรูปทรงสี่เหลี่ยมและโคมรูปทรงกระบอก

ความหมายของ

          “โคมลอย” ที่ทราบมาพบเห็นอยู่สองความหมาย    

  โคมลอย   หมายถึงประทีปที่จุดไฟแล้ววางบนกระทงและปล่อยให้ลอยไปตามสายน้ำ

  โคมลอย   ที่มีลักษณะเป็นลูกโป่งขนาดใหญ่ทำด้วยกระดาษบางเบาที่ปล่อยให้ลอยไปบนฟากฟ้าโดยใช้ควันไฟ

โคมลอยที่ใช้ปล่อยในเวลากลางวัน

          โคมลอยชนิดนี้จะอาศัยหลักการการลอยตัวของควันไฟในเวลากลางวัน โดยใช้วิธีการ       รมควันให้ควันไฟเข้าไปรวมกันอยู่ภายในตัวโคมลอยจนเต็มที่จากนั้นจำนวนควันไฟที่อัดแน่นอยู่ภายในตัวโคมลอยจะช่วยพยุงให้ตัวโคมลอยสามารถลอยพุ่งขึ้นสู่บนท้องฟ้าได้

โคมที่ใช้ลอยกลางวันนั้น จะใช้กระดาษที่มีสีสันจำนวนหลายสิบแผ่นในการทำ เพื่อให้เห็นในระยะทางไกลแม้จะอยู่บนท้องฟ้า จะมีการตกแต่งด้วยการใส่หาง หรือขณะที่ทำการปล่อยมักใส่ลูกเล่นต่างๆเข้าไปด้วย เช่นใส่ประทัด ควันสี เครื่องบินเล็ก ตุ๊กตากระโดดร่ม เป็นต้น บางท้องที่นิยมใส่เงินลอยขึ้นไปอีกด้วย วิธีการปล่อย จะต้องใช้การรมควันให้เต็มโคม เมื่อได้ที่แล้วจึงปล่อย

โคมลอยที่ใช้ปล่อยในเวลากลางคืน

       โคมลอยชนิดนี้ปัจจุบันเป็นที่นิยมปล่อยกันมากและมีความนิยมสูงขึ้นเรื่อย ๆ เพราะเมื่อโคมลอยลอยพุ่งขึ้นสู่บนท้องฟ้าในเวลากลางคืนแสงไฟที่จุดตรงใส้โคมลอยจะสามารถมองเห็นได้อย่างเด่นชัดและเกิดความสวยงาม หลักการลอยตัวของโคมลอยชนิดปล่อยกลางคืนนี้ใช้ความร้อนจากไฟที่ลุกไหม้ของไส้โคมที่ติดอยู่ตรงฐานล่างของโคมลอย เป็นแรงขับให้ตัวโคมลอยสามารถลอยพุ่งขึ้นสู่บนท้องฟ้าได้

         โคมลอย ที่ใช้ลอยกลางคืน นิยมใช้กระดาษสีขาว เนื่องจากจะโปร่งแสงเมื่อลอยขึ้นสู่ท้องฟ้าแล้ว ขนาดก็จะย่อมกว่าโคมลอยกลางวัน วิธีการปล่อยจะใช้เชื้อไฟ หรือขี้ไต้ จุดเพื่อให้ความร้อนส่งโคมลอยขึ้นบนฟ้า จะมีการเพิ่มเติมดอกไม้ไฟน้ำตก ดาวตก ประทัด เพื่อเพิ่มสีสันอีกด้วย

วัตถุประสงค์ในการปล่อยโคมลอย

 1. เพื่อทำเป็นพุทธบูชา ธรรมบูชาสังฆบูชา

2. เพื่อให้โคมนั้นช่วยนำเอาเคราะห์ร้าย ภัยพิบัติต่างๆ ให้หายไปจากหมู่บ้าน
3. เพื่อความสนุกสนานรื่นเริงในเทศกาลต่างๆ
      การทำโคมลอย เป็นการสร้างความสามัคคีในหมู่บ้าน ความมีจิตใจที่เพียบไปด้วยกุศลธรรม ซึ่งในปัจจุบันนี้ ก็ได้เริ่มนำเอาโคมลอยมาปล่อยในประเพณีสำคัญ ๆ เช่น งานล่องสะเปา งานฉลองสิริราชสมบัติ ครบ ๖0 ปี 

ความเชื่อ

ความเชื่อ

                ชาวบ้านทั่วไปเชื่อว่าการปล่อยโคมลอยเป็นการปล่อยเคราะห์กรรมหรือสิ่งที่ไม่ดีออกไปจากชีวิต และปล่อยให้ลอยขึ้นไปบูชาพระเกศแก้วจุฬามณีบนสรวงสวรรค์ และเมื่อถึงเทศกาลยี่เป็ง ชาวบ้านที่บันถือพระพุทธศาสนาจะทำโคมลอยไปถวายวัดเพื่อเป็นพุทธบูชา หรือบูชาพระเกศแก้วจุฬามณีบนสรวงสวรรค์ วันอื่น เดือนอื่นไม่นิยมทำกัน

     

วิธีทำ

         เริ่มจากต้องเหลาไม้ไผ่ทำเป็นวงๆ เตรียมไว้สำหรับทำปากโคมลอย นำกระดาษสาสีขาวแผ่นบางๆ 
มาทากาวต่อกันจำนวน 4 แผ่น สำหรับโคมลูกเล็กสุด นำกระดาษสี่เหลี่ยมจตุรัสแผ่นเล็กๆ 
มาเชื่อมต่อตรงที่หัวของโคมลอยส่วนตรงปลายนำวงไม้ไผ่มาติดเป็นวงกลมทำเป็นปากโคม  นำไปตากแดดให้กาวแห้งถ้ายังไม่นำไปปล่อยหรือไปลอยก็พับเก็บไว้หากจะปล่อยต้องมีอุปกรณ์เสริมโดยนำม้วนกระดาษทิชชู่มาตัดเป็นท่อนเล็กๆชุบกับเทียนขี้ผึ้งและผึ่งไว้ให้แห้งสนิท นำมาผูกติดที่ปากโคมลอย เมื่อเราจะปล่อยก็จุดไฟให้ควันเป็นตัวดันให้โคมลอยขึ้น  หากต้องการความสวยงามต้องปล่อยทีละหลายๆลูก เท่านี้ก็จะได้เห็นโคมลอยสวยสมใจอยู่บนท้องฟ้า 

 วัสดุอุปกรณ์ที่ได้มาตรฐานในการประดิษฐ์หมวกลายสวยจากกล่องเหลือใช้ที่เลือกใช้

ลำดับที่	วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้	เลขที่ มอก.
1 2 3 4 5 6 7 8	กระดาษแก้ว ปากกา-ดินสอ กระดาษถ่ายเอกสาร  แฟ้ม  ซองเอกสาร  กรรไกร  ไม้บรรทัด  กาว	1054-2534 650-2529 1054-2534 1115-2535 779-2531 562-2538 217-2533

วิธีทำ

ขั้นตอนการทำโคมลอย

                1. เหลาไม้ไผ่ขดเป็นวงกลม ขึงลวดให้ได้เส้นผาศูนย์กลาง46เซนติเมตร

                2. ใช้กระดาษ75*150 หรือ 50*75 ต่อกัน3แผ่น

                3. พับครึ่งเหลือสันทบประมาณ3เซนติเมตร ทากาวต่อกระดาษ

                4. พับลงมา20เซนติเมตรทำก้นว่าว

                5. คลี่ออกมาพับเป็นก้นถุง

                6. ตัดกระดาษขนาด36*36 เซนติเมตร ทากาวปิดรอบก้น

                7. ทากาวที่ไม้แล้วนำกระดาษมาติดเป็นปากโคมควัน

วิธีปล่อย

        เมื่อทำเสร็จแล้วก็ต้องรอฤกษ์ในการปล่อย จนกระทั่งได้เวลาเหมาะแล้วก็จะช่วยกัน บ้างก็ถือไม้ค้ำยันไว้เพื่อให้โคมลอยทรงตัวได้ อีกพวกหนึ่งก็เอาเชื้อเพลิงซึ่งจะใช้ผ้าชุบน้ำมันยางเผาหรือใช้ชัน ซึ่งเรียกกันว่า ขี้ขะย้า เผาเพื่อให้เกิดควัน นอกนั้นอยู่รอบๆ โดยเฉพาะพวกเด็กๆ จะมาห้อมล้อมดูด้วยความสนใจ บางทีก็จะมีกองเชียร์คือ กลองซิ่งม่องตีกันอย่างสนุกสนาน เมื่ออัดควันเข้าเต็มที่แล้วก็จะปล่อยขึ้นไปก็จะมีเสียงประทัดดังสนั่นหวั่นไหว กลองเชียร์ก็เร่งเร้าทำนองกลองให้ตื่นเต้นเร้าใจ

ข้อแตกต่างระหว่างโคมลอยกลางวันและกลางคืน สรุปผลการปฏิบัติงาน

1.โคมลอยกลางวันมีขนาดใหญ่กว่าโคมลอยกลางคืนมากเวลาปล่อยต้องใช้คนช่วยกัน 5-6 คน

2.เนื่องจากโคมลอยกลางวันมีขนาดใหญ่ต้องใช้เวลาในการปล่อยนานมากกว่าจะรมควันให้เต็มในตัวโคมได้

3.โคมลอยกลางวันใช้กระดาษว่าวต่อกันหลายชิ้นถ้าทำไม่ดีมักมีรู รั่วอยู่เสมอ ๆ และถ้ารูปทรงไม่ดีโคมจะลอยเอียง ขึ้นไม่สูง หรือมักตกประจำ

4.โคมลอยกลางวันมีกรรมวิธีการปล่อยที่ค่อนข้างต้องใช้ความระมัด ระวัง บางครั้งช่วงที่รมควันไฟถ้าไม่ระวังอาจโดนตัวโคมทำให้เกิดไฟลุกหรือไม่ก็มัก จะมีลูกไฟหล่นจากการรมควันไฟอยู่เสมอ ๆ

5.โคมลอยกลางคืนหาซื้อง่าย ราคาถูก ขนย้ายสะดวก เวลาปล่อยใช้คน 1-2 คนก็ทำได้

6.โคมลอยกลางคืนเกิดความสวยงามบนท้องฟ้า จึงมักนิยมปล่อยกันทีละมาก ๆ ในงานพิธีสำคัญต่าง ๆ

7.โคมลอยกลางคืนมีลูกเล่นสามารถประดับพลุ ไฟน้ำตก เพื่อให้เกิดความสวยงามและเพลิดเพลิน

8.จุดโคมลอยกลางคืนมีความหมายเหมือนแสงสว่างที่จะนำพาคนปล่อย หลุดพ้นจากความทุกข์กายทุกข์ใจนำพาให้โชคชะตาชีวิตดีขึ้น สูงขึ้น และนำไปสู่สิ่งที่ดีกว่า

9.วัยรุ่นหนุ่มสาวนิยมปล่อยโคมลอยกลางคืนร่วมกันมีความเชื่อว่าหากได้ลอยโคมลอยแล้วอธิษฐานร่วมกันจะทำให้รักกันยาวนาน

10.มีความเชื่อที่ว่าการลอยโคมกลางคืนเป็นการลอยเพื่อสะเดาะเคราะห์จึงมีคนนิยมลอยโคมกลางคืนกันอย่างแพร่หลาย

สรุปผลการปฏิบัติงาน 

             จากการที่ได้ศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับคุณสมบัติของกระดาษแก้วพบว่ามีคุณสมบัติที่เบากว่ากระปกติจึงเหมาะสมที่จะนำมาประดิษฐ์เป็นโครม

จากการศึกษาเทคนิค วิธีการทำโคมจากวิทยากร ทำให้สมาชิกกลุ่มมีความรู้เกี่ยวกับการการทำโคม และมีความรู้เกี่ยวกับเทคนิค วิธีการ และกระบวนการประดิษฐ์โคมจากกระดาษแก้วรวมไปถึงการออกแบบรูปทรงของโคมที่จะประดิษฐ์ทำให้สมาชิกห้องมีรูปแบบที่แน่นอน เป็นการใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์และยังนำผลงานมาจัดนิทรรศการและจัดจำหน่ายเป็นการเพิ่มรายได้ให้สมาชิกห้องและที่สำคัญยังสามารถส่ง

ผลสมาชิกในห้องเกิดความสามัคคี ทำงานเป็นทีม ช่วยกันทำงานจนประสบผลสำเร็จ ได้ผลิตภัณฑ์ตามเป้าหมายที่วางไว้

ประโยชน์ที่ได้รับจากโครงงาน

                1. สมาชิกห้องมีความรู้เกี่ยวกับกระดาษที่สามารถนำมาประดิษฐ์โคม

                2. มีความรู้  เทคนิค  และวิธีการ ทำโคมจากวิทยากรท้องถิ่น

                3. ได้โคมที่ประดิษฐ์จากกระดาษเพื่อนำไปพัฒนาผลงาน

                4. ได้รูปแบบของโคมที่ประดิษฐ์จากกระดาษ

                5. ได้โคมที่ประดิษฐ์จากหระดาษที่นำไปจำหน่ายได้

                6. ได้เผยแพร่ผลงานและจัดจำหน่ายผลงานนักเรียนทำให้มีรายได้ระหว่างเรียน

                7. ได้ช่วยลดขยะในชุมชน

                8. ได้ความรู้เกี่ยวกับมาตรฐานอุตสาหกรรม

                9. ได้ความรู้เกี่ยวกับเศรษฐกิจพอเพียง

                10. สามารถจัดนิทรรศการเผยแพร่ผลงานได้

                11. ได้นำความรู้และทักษะการทำงานไปใช้ในชีวิตประจำวัน

                12. ได้เสริมสร้างการทำงานเป็นห้องและความสามัคคีในกลุ่ม

ปัญหา / อุปสรรค์ในการทำโครงงาน

                1. กระดาษขาดง่าย

                2. ทากาวไม่แน่นทำให้เวลาตัวโคมไม่สวยไม่สวย

                3. ทำผิดรูปทรงที่ออกแบบไว้

                4. ปล่อยโคมเกิดการไหม้กระดาษทำให้โคมพังเสียหาย

ข้อเสนอแนะ

                1. เวลาทำทากาวให้แน่น

                2. เวลาตัดกระดาษควรตัดให้เท่าๆ กันเวลาติดกาวจะได้เท่ากัน